Faza neonatalna – trwa od narodzin do ok. 2 tygodni.

W tej fazie następuje intensywny rozwój zmysłów. Oczy i uszy szczeniaka są zamknięte, ale piesek poznaje otoczenie używając pozostałych zmysłów, głownie szybko rozwijającego się węchu. Odczuwa także ból i zmiany temperatury, a ponieważ na tym etapie nie jest w stanie samodzielnie utrzymać temperatury, bardzo ważny jest stały bliski kontakt z matką i rodzeństwem. Większość czasu piesek poświęca na sen i jedzenie, a funkcje wydalnicze stymulowane są przez matkę. Hodowca w tym okresie powinien zadbać o wczesną stymulację neurologiczną, polegającą na delikatnej stymulacji poprzez dotyk, przytrzymywanie, głaskanie, podnoszenie czy niewielką krótkotrwałą zmianę temperatury. Obserwacje dowodzą bardzo korzystnego wpływu takiej stymulacji na rozwój układu krwionośnego, większej odporności na stres i choroby.

Faza przejściowa – okres między 2-3 tygodniem życia:

Następuje otwarcie oczu oraz przewodów słuchowych – piesek widzi i słyszy jednak brak jest jeszcze ostrości widzenia, zaczyna rozpoznawać matkę i rodzeństwo, głośno wokalizuje niedogodności i ból, zaczyna też machać ogonkiem.

Maluch stawia pierwsze kroki i zaczyna nabierać wprawy w chodzeniu, choć zmysł równowagi nie jest jeszcze w pełni wykształcony. Pojawiają się zęby mleczne, a matka coraz niechętnej karmi szczenię min. ze względu na ból jaki sprawia jej szczenię ząbkami.

Pod koniec tej fazy rozpoczyna się odstawianie od sutka i stopniowe wprowadzanie pokarmu stałego, a piesek zaczyna także samodzielnie się wypróżniać –nie potrzebuje już stymulacji ze strony matki.

Faza socjalizacji pierwotnej – okres między 3 a 7 tygodniem życia:

Ten okres charakteryzuje dalszy, intensywny rozwój zmysłów, otoczenie staje się dla malca bardzo ciekawe i atrakcyjne. Charakterystyczna w tym okresie jest ciekawość świata i brak strachu. Piesek bez lęku poznaje nowe przedmioty i sytuacje. Rozwija także zdolności motoryczne – pojawiają się złożone ruchy oraz pierwsze zachowania drapieżnicze. Szczeniak chętnie bawi się z rodzeństwem w mocowanie i skradanie i zaczyna używać ostrych jak igiełki zębów ucząc się jak zadawać ból, siły ugryzienia oraz reakcji na zbyt mocny uchwyt.

Widoczne jest wyraźne przywiązanie do matki i rodzeństwa – odłączanie od reszty miotu, podobnie jak każdą sytuację powodującą dyskomfort piesek sygnalizuje głośną wokalizacją.

Do końca tej fazy szczenięta powinny bezwzględnie pozostawać z matką, jeżeli chcemy by charakter malca ukształtował się prawidłowo. Brak możliwości wpojenia prawidłowych zachowań na tym etapie może zaskutkować późniejszymi poważnymi problemami behawioralnymi. Kontakt z matką i rodzeństwem jest niezwykle istotny, nie należy jednak zapominać także o zapewnieniu odpowiedniej ilości kontaktu z człowiekiem. Szczenię powinno poznać i skojarzyć dotyk człowieka z przyjemnymi doznaniami, dlatego hodowca powinien możliwie jak najczęściej brać pieska na ręce, delikatnie głaskać go i pielęgnować. Jednocześnie początkowo, zanim maluch przywyknie do nowej sytuacji, przeżywa lekki stres, który w sposób stopniowy i kontrolowany pomaga wykształcić odporność na stres, a co za tym idzie pozwala na prawidłowe przystosowanie pieska do dalszego życia

Faza socjalizacji wtórnej – trwa do ok. 12tygodnia życia (wg niektórych źródeł do 16tyg)

Rozpoczyna się okres zapoznawania z otoczeniem: środowisko, inne psy i zwierzęta. Jest to także intensywny okres przystosowania do życia wśród ludzi. Umysł pieska jest już praktycznie w pełni wykształcony. Można zaobserwować ustalanie i stabilizację hierarchii w grupie i naukę zachowań społecznych. Szczenię uczy się okazywać podporządkowanie, sympatię, lęk i agresję.

W tym okresie można przeprowadzać pierwsze testy predyspozycji, które pozwalają określić charakter i temperament poszczególnych szczeniąt w miocie. Testy te są niezwykle przydatne przy wyborze szczenięcia – umożliwiają wybrać szczenię najbardziej odpowiadające oczekiwaniom właściciela oraz dobrać najbardziej odpowiednie środowisko dla pieska. Testy charakteru najlepiej przeprowadzać ok. 7 tygodnia życia – w tym wieku widoczne są odziedziczone skłonności, a piesek nie prezentuje jeszcze zbyt wiele zachowań nabytych.

Optymalny okres na to, by szczenię znalazło się w domu nowych opiekunów to wiek ok. 10-12 tygodni. Nowy opiekun powinien skupić się na zapewnieniu dużej ilość pozytywnych doświadczeń i różnorodnych bodźców (okres habituacji), by malec mógł uodpornić się na przyszłe potencjalne sytuacje stresowe i nie stał się nadmiernie lękliwy.

Dorastający szczeniak zmienia także zęby z mlecznych na stałe, co może objawiać się nadmiernym gryzieniem przedmiotów, zatem chcąc uniknąć „szkód” w postaci zjedzonych butów, ogryzionych mebli itp. koniecznie trzeba zapewnić psu atrakcyjne gryzaki – np. z  suszonej skóry.

Okres młodzieńczy – trwa od ok. 4-8 miesiąca (etap ucieczek)

W tym okresie ważne jest kontynuowanie dotychczasowych działań, choć psiak może stać się bardzo ‘niesforny’ – przechodzi bowiem coś w rodzaju ‘trudnego okresu’, staje się bardziej samodzielny i nieposłuszny, często ignoruje polecenia i może mieć tendencję do ucieczek. Opiekun mając to na uwadze powinien wykazać się w tym czasie anielską wręcz cierpliwością, wyrozumiałością i unikać karania (na szczęście okres ten nie trwa zbyt długo i nie każdy pies przechodzi go równie intensywnie). W przypadku trudności szkoleniowych konieczne może okazać się zmniejszenie wymagań i oczekiwań, przynajmniej do czasu zakończenia tego etapu rozwoju.

Okres dojrzewania – okres od ok. 6-14 miesięcy

W tej fazie u dorastających psów i suk zachodzą duże zmiany hormonalne (tzw. „burza hormonalna“). Mogą pojawić się niezrozumiale reakcje i nietypowe zachowania np. nagłe napady lęku w reakcji na bodźce dotychczas obojętne. Wszelkie próby karania lub uspokajania psa w tym czasie mogą skutkować utrwaleniem niepożądanych zachowań, dlatego najlepszym rozwiązaniem jest ignorowanie takich zachowań, spokój, brak reakcji i cierpliwość. Opiekun powinien pozwolić psu przełamywać samodzielnie lęki i w żadnym razie do niczego nie zmuszać.
Zwykle do czasu osiągnięcia dojrzałości psy miewają tendencję do typowych zachowań związanych z wiekiem młodzieńczym, a więc nieposłuszeństwa, ignorowania poleceń wcześniej wyuczonych, nierespektowania zasad itp. Z upływem czasu jednak, przy odpowiednim postępowaniu opiekuna oraz konsekwencji w respektowaniu wytyczonych granic i zasad, zachowania problemowe ustępują w miarę jak dorastający pies osiąga dojrzałość.

*******

Dla każdego szczenięcia okres socjalizacji jest czasem kształtowania więzi społecznych, zdobywania doświadczeń i nauki otaczającego świata. Jest to kluczowy okres determinujący przyszłe zachowanie, sposób postrzegania i reagowania na wszystkie sytuacje jakich doświadczać będzie pies.

Od ilości pozytywnych i różnorodnych bodźców  jakich dostarczymy psu zależeć będzie jego umiejętność radzenia sobie z każdą nową sytuacją. W tym krytycznym dla rozwoju okresie szczenię uczy się funkcjonowania w świecie ludzi oraz umiejętności porozumiewania się z osobnikami własnego gatunku, a to, czego pies doświadczy i nauczy się w tym czasie będzie wykorzystywane w całym dalszym dorosłym życiu.

opracowanie: Hanna Bota behawiorysta/trener

Źródło:
John Fisher „Okiem Psa”
Stanley Coren „Why Does My Dog Act That Way”