Nagroda czy kara?

Poniższy tekst skupia się jedynie na dwóch elementach kwadratu wzmocnień jakim jest POZYTYWNE WZMOCNIENIE (R+) oraz KARA POZYTYWNA (P+)

czym jest R+ i P+ ?

wzmocnienie pozytywne czyli R+ (positive reinforcement) oznacza dodanie do środowiska psa czegoś przyjemnego, co zwiększa prawdopodobieństwo powtórzenia danego zachowania psa w przyszłości w nadziei na uzyskanie spodziewanej nagrody.

kara pozytywna czyli P+ (positive punishment) oznacza natomiast dodanie do środowiska psa czegoś nieprzyjemnego, co powoduje w konsekwencji zmniejszenie prawdopodobieństwa powtórzenia danego zachowania psa w przyszłości, w obawie przed spodziewaną karą.

Jak widać z powyższego opisu, POZYTYWNY nie jest synonimem dobrego, lecz jedynie oznacza wprowadzenie czegoś do środowiska. Pełny kwadrat wzmocnień postaram się opisać w najbliższym czasie w odrębnym artykule.

Zdecydowanie odradzam stosowania wszelkich metod awersyjnych (przemoc fizyczna, krzyk, strofowanie itp.)

Dlaczego? Ponieważ zastosowanie kary daje sygnał zwierzęciu czego robić mu niewolno, nie daje natomiast naszemu psu informacji czego od niego oczekujemy w określonej sytuacji, ani jakie zachowanie jest prawidłowe, tym samym nie daje psu możliwości zaprezentowania akceptowanego zachowania alternatywnego.

O skutecznym karaniu możemy mówić wyłącznie w sytuacji, gdy kara następuje bezpośrednio po niepożądanym zachowaniu (liczy się timing), wystarczy kilka sekund zwłoki by nasze działanie okazało się nieskuteczne, ponieważ pies nie skojarzy ‘kary’ jako konsekwencji swojego zachowania, co więcej, może spowodować utratę zaufania i lęk przed opiekunem – pies nie będzie w stanie skojarzyć kary z tym, za co ją otrzymał, a zachowanie opiekuna w takiej sytuacji będzie dla niego zupełnie niezrozumiałe. Ponadto strach przed karą może prowadzić do reakcji lękowych na nowe sytuacje lub wyuczonej bezradności (pies zaprzestaje jakiejkolwiek aktywności, ponieważ ‘dochodzi do przekonania’ że niezależnie od tego co zrobi nie uniknie kary). W odpowiedzi na stosowane bodźce awersyjne mogą pojawić się zachowania agresywne, zaburzenia procesów poznawczych (stres i podwyższony poziom adrenaliny utrudnia przyswajanie nowych informacji), a nawet problemy zdrowotne w przypadku przedłużającego się stresu (podwyższony poziom hormonu stresu-kortyzolu, brak możliwości zrelaksowania się).

Stosowanie silnych bodźców awersyjnych prowadzi do uruchomienia zachowań instynktownych nastawionych na przetrwanie – „5F” (z ang. fight, flight, freeze, faint, fiddle about ). Strategie te to walka, ucieczka, zastygnięcie, udawanie martwego lub flirt (zachowania zastępcze, udawanie zabawy). Skutkiem karania (P+) jest pojawienie się lękliwości lub zachowań agresywnych w reakcji samoobrony. Z czasem pies poddawany działaniu negatywnych bodźców może wykazywać zachowania lękowe lub agresywne nieadekwatne i niewspółmierne do sytuacji ( ‘bez wyraźnego powodu’).

Co zatem można i warto stosować?

W każdej sytuacji, niezależnie od tego czego uczymy naszego pupila i niezależnie od jego wieku warto stosować metodę pozytywnych wzmocnień czyli nagradzać, nagradzać i jeszcze raz nagradzać, ilekroć chcemy zaznaczyć zachowanie, którego oczekujemy lub które akceptujemy. Aby skutecznie nagradzać, w pierwszej kolejności należy się zastanowić co dla naszego psa jest nagrodą – jedzenie i wszelkiego rodzaju psie smaczki? Zabawa z opiekunem lub innymi psami? Głaskanie i pieszczoty? Możliwość swobodnego biegania? Obserwuj swojego psa, dowiedz się, co sprawia mu frajdę, co ma dla niego wartość i wykorzystuj to jako nagrodę.

Jak nagradzać? Na początku tak często jak to możliwe, za każdym razem kiedy Twój pupil prezentuje zachowanie, które akceptujesz – im częściej psiak otrzyma nagrodę za określone zachowanie tym szybciej skojarzy czego od niego oczekuje opiekun i tym szybciej nauczy się to zachowanie prezentować. Z czasem nagroda powinna pojawiać się rzadziej i losowo (zmienny schemat wzmocnień), np. nagradzamy co drugie, co czwarte, co szóste zachowanie jednak nie w sposób schematyczny ale przypadkowy.

Dlaczego metoda pozytywnych wzmocnień?

Po pierwsze dlatego, że uczy współpracy – pies chętnie podejmować będzie inicjatywę, mając nadzieję na otrzymanie nagrody i będzie poszukiwał sposobów na jej uzyskanie. Po drugie wspólne ćwiczenia będą świetną zabawą, wzmacniającą więź między opiekunem a jego psem – pies będzie kojarzył swojego człowieka z samymi pozytywnymi bodźcami, a to z kolei wzmocni relację i wzajemne zaufanie. Po trzecie psiak będzie ćwiczył chętnie, będzie pełen zapału do pracy i nauki nowych zachowań, postępy będą szybkie a wyuczone zachowania trwałe.

PODSUMOWANIE

opracowanie dog-net

autor: Hanna Bota, behawiorysta i trener psów