PRAWO & PIES – prawa i obowiązki, przepisy, regulacje.
W TYM DZIALE ZNAJDUJĄ SIĘ INFORMACJE NA TEMAT ZAPISÓW USTAW, PRZEPISÓW REGULUJĄCYCH PRAWA ZWIERZĄT DOMOWYCH, OBOWIĄZKÓW WŁAŚCICIELI PSÓW ORAZ ICH ODPOWIEDZIALNOŚCI KODEKSOWEJ, A TAKŻE PRZEPISÓW I WYTYCZNYCH DOTYCZĄCYCH SZCZEPIEŃ, PODATKÓW CZY PODRÓŻY ZA GRANICĘ.
Klikając na poniższe zakładki, poznasz szczegóły:
- USTAWA O OCHRONIE ZWIERZĄT
- USTAWA O OCHRONIE PRZYRODY
- USTAWA O LASACH
- EUROPEJSKA KONWENCJA OCHRONY ZWIERZĄT TOWARZYSZĄCYCH
- SZCZEPIENIA OBOWIĄZKOWE
- ŚWIATOWA DEKLARACJA PRAW ZWIERZĄT
- PODATEK OD POSIADANIA PSA
- ODPOWIEDZIALNOŚĆ KODEKSOWA OPIEKUNA/WŁAŚCICIELA
- PSY ASYSTUJĄCE
- REGULAMIN HODOWLANY
- PIES W PODRÓŻY
Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997r. o ochronie zwierząt
PONIŻEJ PRZYTOCZONE ZOSTAŁY JEDYNIE WYBRANE ZAGADNIENIA Z USTAWY I ZAPISY WAŻNE Z PUNKTU WIDZENIA POSIADANIA PSA I ODNOSZĄCE SIĘ BEZPOŚREDNIO DO WŁAŚCICIELI PSÓW WRAZ Z KOMENTARZAMI DO WYBRANYCH ARTYKUŁÓW USTAWY
ART. 1
Zwierzę, jako istota żyjąca, zdolna do odczuwania cierpienia, nie jest rzeczą. Człowiek jest mu winien poszanowanie, ochronę i opiekę.
ART. 4.
Ilekroć w ustawie jest mowa o:
(…)
2) humanitarnym traktowaniu zwierząt – rozumie się przez to traktowanie uwzględniające potrzeby zwierzęcia i zapewniające mu opiekę i ochronę,
3) konieczności bezzwłocznego uśmiercenia – rozumie się przez to obiektywny stan rzeczy stwierdzony, w miarę możliwości, przez lekarza weterynarii, polegający na tym, że zwierzę może dalej żyć jedynie cierpiąc i znosząc ból, a moralnym obowiązkiem człowieka staje się skrócenie cierpień zwierzęcia
7) okrutnych metodach w chowie lub hodowli zwierząt – rozumie się przez to działania lub zaniechania człowieka prowadzące w sposób oczywisty do zmian patologicznych w organizmie zwierzęcia (somatycznych lub psychicznych), zwłaszcza w postaci skutków znoszenia dotkliwego bólu, przymuszania do określonego zachowania się (uległości) głodem, pragnieniem, działaniem prądu elektrycznego (z wyjątkiem używania pastuchów elektrycznych, treserów oraz urządzeń elektrycznych służących do przepędu zwierząt) bądź innymi zabiegami tego rodzaju, w szczególności karmienie i pojenie zwierząt przemocą,
8) okrutnym traktowaniu – rozumie się przez to wymienione w ustawie przypadki znęcania się nad zwierzętami oraz inne postępowanie właściciela bądź innej osoby, prowadzące do skutków porównywalnych ze skutkami znęcania się,
9) pielęgnacji – rozumie się przez to wszystkie aspekty relacji pomiędzy człowiekiem a zwierzęciem, w szczególności uruchamiane przez człowieka zasoby materialne i niematerialne, aby uzyskać i utrzymać u zwierzęcia stan fizyczny i psychiczny, w którym najlepiej ono znosi warunki bytowania narzucone przez człowieka,
10) przeciążaniu zwierząt – rozumie się przez to zmuszanie do nadmiernego wysiłku energetycznego, nie odpowiadającego możliwościom kondycyjnym zwierzęcia ze względu na jego stan fizyczny i zdrowotny,
11) rażącym zaniedbaniu – rozumie się przez to drastyczne odstępstwo od określonych w ustawie norm postępowania ze zwierzęciem, a w szczególności w zakresie utrzymywania zwierzęcia w stanie zagłodzenia, brudu, nie leczonej choroby, w niewłaściwym pomieszczeniu i nadmiernej ciasnocie,
(…)
14) uwięzi – rozumie się przez to wszelkie urządzenia mechaniczne krępujące swobodę ruchów zwierzęcia, w zakresie możliwości przemieszczania się ponad ustalony zakres, jak też niektóre urządzenia do kierowania ruchami zwierzęcia w sposób zamierzony przez człowieka,
15) właściwych warunkach bytowania – rozumie się przez to zapewnienie zwierzęciu możliwości egzystencji, zgodnie z potrzebami danego gatunku, rasy, płci i wieku,
16) zwierzętach bezdomnych – rozumie się przez to zwierzęta domowe lub gospodarskie, które uciekły, zabłąkały się lub zostały porzucone przez człowieka, a nie ma możliwości ustalenia ich właściciela lub innej osoby, pod której opieką trwale dotąd pozostawały,
17) zwierzętach domowych – rozumie się przez to zwierzęta tradycyjnie przebywające wraz z człowiekiem w jego domu lub innym odpowiednim pomieszczeniu, utrzymywane przez człowieka w charakterze jego towarzysza,
(…)
ART. 5.
Każde zwierzę wymaga humanitarnego traktowania.
ART. 6.
1. Nieuzasadnione lub niehumanitarne zabijanie zwierząt oraz znęcanie się nad nimi jest zabronione.
2. Przez znęcanie się nad zwierzętami należy rozumieć zadawanie albo świadome dopuszczanie do zadawania bólu lub cierpień, a w szczególności:
1) umyślne zranienie lub okaleczenie zwierzęcia, nie stanowiące dozwolonego prawem zabiegu lub doświadczenia na zwierzęciu,
(…)
3) umyślne używanie do pracy lub w celach sportowych albo rozrywkowych zwierząt chorych, w tym rannych lub kulawych, albo zmuszanie ich do czynności mogących spowodować ból,
4) bicie zwierząt przedmiotami twardymi i ostrymi lub zaopatrzonymi w urządzenia obliczone na sprawianie specjalnego bólu, bicie po głowie, dolnej części brzucha, dolnych częściach kończyn,
6) transport zwierząt, w tym zwierząt hodowlanych, rzeźnych i przewożonych na targowiska, przenoszenie lub przepędzanie zwierząt w sposób powodujący ich zbędne cierpienie i stres,
7) używanie uprzęży, pęt, stelaży, więzów lub innych urządzeń zmuszających zwierzę do przebywania w nienaturalnej pozycji, powodujących zbędny ból, uszkodzenia ciała albo śmierć,
8) dokonywanie na zwierzętach zabiegów i operacji chirurgicznych przez osoby nie posiadające wymaganych uprawnień bądź niezgodnie z zasadami sztuki lekarsko-weterynaryjnej, bez zachowania koniecznej ostrożności i oględności oraz w sposób sprawiający ból, któremu można było zapobiec,
9) złośliwe straszenie lub drażnienie zwierząt,
10) utrzymywanie zwierząt w niewłaściwych warunkach bytowania, w tym utrzymywanie ich w stanie rażącego niechlujstwa oraz w pomieszczeniach albo klatkach uniemożliwiających im zachowanie naturalnej pozycji,
11) porzucanie zwierzęcia, a w szczególności psa lub kota, przez właściciela bądź przez inną osobę, pod której opieką zwierzę pozostaje,
12) stosowanie okrutnych metod w chowie lub hodowli zwierząt,
(…)
14) trzymanie zwierząt na uwięzi, która powoduje u nich uszkodzenie ciała lub cierpienie oraz nie zapewnia możliwości niezbędnego ruchu,
15) organizowanie walk zwierząt.
ART. 7
1. Zwierzę traktowane w sposób określony w art. 6 ust. 2 może być czasowo odebrane właścicielowi lub opiekunowi na podstawie decyzji wójta, (burmistrza, prezydenta miasta) właściwego ze względu na miejsce pobytu zwierzęcia i przekazane:
1) schronisku dla zwierząt, jeżeli jest to zwierzę domowe lub laboratoryjne (…)
1a. Decyzja, o której mowa w ust. 1, podejmowana jest z urzędu lub na wniosek Policji, lekarza weterynarii lub upoważnionego przedstawiciela organizacji społecznej, której statutowym celem działania jest ochrona zwierząt.
1b. Przekazanie zwierzęcia, o którym mowa w ust. 1, następuje za zgodą podmiotu, któremu zwierzę ma być przekazane.
1c. W przypadku braku zgody, o której mowa w ust. 1b, lub wystąpienia innych okoliczności uniemożliwiających
przekazanie zwierzęcia podmiotom, o których mowa w ust. 1, zwierzę może zostać nieodpłatnie przekazane innej osobie prawnej lub jednostce organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej albo osobie fizycznej, która zapewni mu właściwą opiekę.
(…)
2. Decyzja, o której mowa w ust. 1, podlega natychmiastowemu wykonaniu.
2a. Od decyzji, o której mowa w ust. 1, przysługuje prawo wniesienia odwołania do samorządowego kolegium odwoławczego w terminie 3 dni od daty doręczenia decyzji. Samorządowe kolegium odwoławcze rozpoznaje odwołanie w terminie 7 dni.
3. W przypadkach nie cierpiących zwłoki, gdy dalsze pozostawanie zwierzęcia u dotychczasowego właściciela lub opiekuna zagraża jego życiu, policjant, a także upoważniony przedstawiciel organizacji społecznej, której statutowym celem działania jest ochrona zwierząt, może odebrać mu zwierzę, zawiadamiając o tym niezwłocznie wójta (burmistrza, prezydenta miasta), celem podjęcia przez ten organ decyzji w przedmiocie odebrania zwierzęcia.
4. W przypadkach, o których mowa w ust. 1 i 3, kosztami transportu, utrzymania i koniecznego leczenia zwierzęcia obciąża się jego dotychczasowego właściciela lub opiekuna.
5. Do należności z tytułu kosztów określonych w ust. 4 stosuje się przepisy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
6. Odebrane zwierzę podlega zwrotowi, jeżeli sąd nie orzeknie w trybie art. 35 ust. 3 przepadku zwierzęcia, a także jeżeli postępowanie karne w tej sprawie zostanie umorzone.
ART. 9
§1. Kto utrzymuje zwierzę domowe, ma obowiązek zapewnić mu pomieszczenie chroniące je przed zimnem, upałami i opadami atmosferycznymi, z dostępem do światła dziennego, umożliwiające swobodną zmianę pozycji ciała, odpowiednią karmę i stały dostęp do wody.
§2. Zabrania się trzymania zwierząt domowych na uwięzi w sposób stały dłużej niż 12 godzin w ciągu doby lub powodujący u nich uszkodzenie ciała lub cierpienie oraz niezapewniający możliwości niezbędnego ruchu. Długość uwięzi nie może być krótsza niż 3 m.
Ten artykuł nie pozostawia żadnych wątpliwości co do należytej opieki i minimum jakie właściciel ma obowiązek zapewnić psu. Mamy nadzieję, że zapis dotyczący trzymania psa na uwięzi zostanie zniesiony kolejną nowelizacją.
ART. 9a
Osoba, która napotka porzuconego psa lub kota, w szczególności pozostawionego na uwięzi, ma obowiązek powiadomić o tym najbliższe schronisko dla zwierząt, straż gminną lub Policję.
Każdy kto widzi sytuację w której pies pozostawiony jest na uwięzi ma prawny obowiązek zgłoszenia tego faktu odpowiednim organom. Zatem nie odwracajmy głowy i chowajmy głowy w pasek widząc łamanie prawa.
ART. 10
§1. Prowadzenie hodowli lub utrzymywanie psa rasy uznawanej za agresywną wymaga zezwolenia wydanego przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) właściwego ze względu na planowane miejsce prowadzenia hodowli lub utrzymywania psa na wniosek osoby zamierzającej prowadzić taką hodowlę lub utrzymywać takiego psa.
- 2. Zezwolenia, o którym mowa w ust. 1, nie wydaje się, a wydane cofa się, jeżeli pies będzie lub jest utrzymywany w warunkach i w sposób, które stanowią zagrożenie dla ludzi lub zwierząt.
§3. Minister właściwy do spraw administracji publicznej, po zasięgnięciu opinii Związku Kynologicznego w Polsce, ustala, w drodze rozporządzenia, wykaz ras psów uznawanych za agresywne, biorąc pod uwagę konieczność zapewnienia bezpieczeństwa ludzi i zwierząt.
W praktyce ten zapis często pozostaje martwy. Większość właścicieli nie występuje o wydanie zezwolenia, a osoby które o takie zaświadczenie się zgłaszają, zwykle otrzymują decyzję odmowną (tak na wszelki wypadek). Obowiązek zezwolenia dotyczy jedynie psów rasowych posiadających rodowód, na całej reszcie psów będących krzyżówkami tych ras lub psami w typie danej rasy już taki obowiązek nie ciąży co daje szerokie pole do nadużyć i kupowania psów z pseudohodowli.
Rasy uznane za niebezpieczne:
amerykański pit bull terier; pies z Majorki (Perro de Presa Mallorquin); buldog amerykański; dog argentyński; pies kanaryjski (Perro de Presa Canario); tosa inu; rottweiler; akbash dog; anatolian karabash; moskiewski stróżujący; owczarek kaukaski.
ART. 10a
§1. Zabrania się:
1) wprowadzania do obrotu zwierząt domowych na targowiskach, targach i giełdach;
2) prowadzenia targowisk, targów i giełd ze sprzedażą zwierząt domowych;
3) wprowadzania do obrotu psów i kotów poza miejscami ich chowu lub hodowli.
§2. Zabrania się rozmnażania psów i kotów w celach handlowych.
- 3. Zabrania się puszczania psów bez możliwości ich kontroli i bez oznakowania umożliwiającego identyfikację właściciela lub opiekuna.
Ten zapis budzi chyba najwięcej kontrowersji wśród opiekunów oraz władz. Nie wskazuje on bowiem w żaden sposób w jaki sposób ten warunek należy zrealizować. Wiele miast i gmin nakłada wewnętrznymi przepisami obowiązek trzymania psa na smyczy i/lub w kagańcu, tymczasem jak widać z powyższego zapisu stoi on w sprzeczności z ustawą oraz ogranicza jej brzmienie. Zasada bowiem jest taka – opiekun ma sprawować konrtolę nad swoim psem, natomiast w jaki sposób tego dokona, ustawa nie precyzuje. Zatem opiekun, który ma pelną kontrolę nad psem poprzez umiejętne używanie poleceń i komend, nie ma żadnego obowiązku by dodatkowo kontrolować psa smyczą. Druga część zapisu dotyczy właściwego oznakowania przez co rozumie się możliwość identyfikacji zwierzęcia. Może to być obroża lub szelki z adresówką, chip lub tatuaż. Najlepiej aby możliwości identyfikacji i skontaktowania się z opiekunem było kilka, zwłaszcza na okoliczność ucieczki czy zagubienia.
- 4. Zakaz, o którym mowa w ust. 3, nie dotyczy terenu prywatnego, jeżeli teren ten jest ogrodzony w sposób uniemożliwiający psu wyjście.
- 5. Zakaz, o którym mowa w ust. 1 pkt 3, nie dotyczy podmiotów prowadzących schroniska dla zwierząt oraz organizacji społecznych, których statutowym celem działania jest ochrona zwierząt.
§6. Zakaz, o którym mowa w ust. 2, nie dotyczy hodowli zwierząt zarejestrowanych w ogólnokrajowych organizacjach społecznych, których statutowym celem jest działalność związana z hodowlą rasowych psów i kotów.
ART. 10b
§1. Zabrania się nabywania:
1) zwierząt domowych na targowiskach, targach i giełdach;
2) psów i kotów poza miejscami ich chowu lub hodowli.
- 2. Zakaz, o którym mowa w ust. 1 pkt 2, nie dotyczy nabycia psów i kotów od podmiotów prowadzących schroniska dla zwierząt oraz organizacji społecznych, których statutowym celem działania jest ochrona zwierząt
ART. 24
1. Transport zwierząt odbywa się środkami do tego celu przystosowanymi i jest prowadzony w odpowiednich warunkach, a w szczególności:
1) zwierzęta muszą być prawidłowo ulokowane, a używane uwięzi nie mogą im krępować leżenia i wstawania w czasie transportu,
2) podłogi pojazdów używanych do transportu powinny mieć odpowiednią nawierzchnię, zapewniającą przyczepność kończyn oraz umożliwiającą utrzymanie higieny,
3) środki transportu zwierząt powinny spełniać warunki utrzymania odpowiedniej temperatury, wentylacji, przestrzeni oraz naturalnej pozycji,
4) w trakcie dłuższego transportu zwierzęta muszą mieć zapewnioną odpowiednio często wodę i karmę oraz odpoczynek,
5) zwierzętom chorym lub rannym zapewnia się niezwłocznie pomoc weterynaryjną,
6) zwierzęta wwożone do kraju oraz wywożone za granicę muszą być wiezione najkrótszą drogą i bez zbędnych postojów, a ich odprawa graniczna odbywa się poza kolejnością.
2. Zabrania się:
1) transportu zwierząt:
a) w okresie okołoporodowym, który odpowiada 10% czasu trwania ciąży danego gatunku przed porodem i 48 godzinom po porodzie,
b) młodych do czasu zagojenia pępowiny albo oddzielonych od matek i niezdolnych do przyjmowania stałych pokarmów,
(…)
ART. 27
1. Zabiegi lekarsko-weterynaryjne na zwierzętach są dopuszczalne dla ratowania ich życia lub zdrowia oraz dla koniecznego ograniczenia populacji i mogą być przeprowadzane wyłącznie przez osoby uprawnione.
2. Zabiegi lekarsko-weterynaryjne i zootechniczne lub inne zabiegi wynikające z technologii produkcji, mogą być wykonywane na zwierzętach wyłącznie przez osoby posiadające kwalifikacje określone odrębnymi przepisami, z zachowaniem koniecznej ostrożności, w sposób zapewniający ograniczenie cierpień i stresu zwierzęcia.
3. Zabiegi powodujące ból wykonuje się w znieczuleniu ogólnym albo miejscowym, z wyjątkiem tych zabiegów, które według zasad sztuki weterynaryjnej wykonuje się bez znieczulenia.
ART. 35
1. Kto zabija, uśmierca zwierzę albo dokonuje uboju zwierzęcia z naruszeniem przepisów art. 6 ust. 1, art. 33 lub art. 34 ust. 1-4 albo znęca się nad nim w sposób określony w art. 6 ust. 2 i art. 31, podlega karze pozbawienia wolności do roku, ograniczenia wolności albo grzywnie.
2. Jeżeli sprawca czynu określonego w ust. 1 działa ze szczególnych okrucieństwem, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
3. W razie skazania za przestępstwo określone w ust. 1, sąd może orzec przepadek zwierzęcia, a w razie skazania za przestępstwo określone w ust. 2, sąd orzeka przepadek zwierzęcia – jeżeli sprawca jest jego właścicielem.
4. W razie skazania za przestępstwo określone w ust. 1 lub 2, sąd może orzec wobec sprawcy zakaz wykonywania określonego zawodu, prowadzenia określonej działalności lub wykonywania czynności wymagających zezwolenia, które są związane z wykorzystywaniem zwierząt lub oddziaływaniem na nie, a także może orzec przepadek narzędzi lub przedmiotów służących do popełnienia przestępstwa oraz przedmiotów pochodzących z przestępstwa.
5. W razie skazania za przestępstwo określone w ust. 1 lub 2, sąd może orzec nawiązkę w wysokości od 25 zł do 2.500 zł na cel związany z ochroną zwierząt, wskazany przez sąd.
ART. 36
1. Kto narusza zakaz, o którym mowa w art. 20, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
2-4. (skreślone).
ART. 37
1. Kto narusza nakazy albo zakazy określone w art. 9, art. 12 ust. 1-6, art. 13 ust. 1, art. 14, art. 15 ust. 1-5, art. 16, art. 17 ust. 1-7, art. 18, art. 19, art. 22 ust. 1, art. 22a, art. 24 ust. 1-3, art. 25, art. 27, art. 28 ust. 1, 5 i 8-9, art. 29 ust. 1 i art. 30 , podlega karze aresztu lub grzywny.
2. Usiłowanie, podżeganie i pomocnictwo do czynu określonego w ust. 1 jest karalne.
3. W razie ukarania za wykroczenie, o którym mowa w ust. 1, można orzec przepadek narzędzi lub przedmiotów służących do popełnienia wykroczenia oraz przedmiotów z niego pochodzących, jak również można orzec przepadek zwierzęcia.
4. W razie popełnienia wykroczenia, o którym mowa w ust. 1, można orzec nawiązkę w wysokości do 1.000 zł na cel związany z ochroną zwierząt.
ART. 37a
1. Kto prowadzi hodowlę lub utrzymuje psa rasy uznawanej za agresywną bez wymaganego zezwolenia, podlega karze aresztu lub grzywny.
2. W razie ukarania za wykroczenie, o którym mowa w ust. 1, można orzec przepadek zwierzęcia.
opracowanie własne dog.net.pl
Hannę Bota, behawiorysta/trener psów
Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004r. o ochronie przyrody
PONIŻEJ PRZYTOCZONE ZOSTAŁY WYBRANE ZAPISY ISTOTNE Z PUNKTU WIDZENIA POSIADANIA PSA
Art. 15
§1. W Parkach Narodowych oraz Rezerwatach Przyrody zabrania się:
3) Chwytania lub zabijania dziko występujących zwierząt, zbierania lub niszczenia jaj, postaci młodocianych i form rozwojowych zwierząt, umyślnego płoszenia zwierząt kręgowych, zbierania poroży, niszczenia nor, gniazd, legowisk i innych schronień zwierząt oraz ich miejsc rozrodu.
16) wprowadzania psów na obszary objęte ochroną ścisłą i czynną, z wyjątkiem miejsc wyznaczonych w planie ochrony, psów pasterskich wprowadzanych na obszary objęte ochroną czynną, na których plan ochrony albo zadania ochronne dopuszczają wypas oraz psów asystujących w rozumieniu art. 2 pkt 11 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721, z późń. zm)
ART. 127
Kto umyślnie:
1) narusza zakazy obowiązujące w:
a) parkach narodowych
2) rezerwatach przyrody
3) parkach krajobrazowych
[…]
-podlega karze grzywny albo aresztu.
USTAWA O LASACH: Ustawa z dnia 29 wrzesień 1991 o lasach
PONIŻEJ PRZYTOCZONE ZOSTAŁY WYBRANE ZAPISY USTAWY ISTOTNE Z PUNKTU WIDZENIA POSIADANIA PSA WRAZ Z KOMENTARZAMI DO ARTYKUŁÓW:
Art. 30
§1. W lasach zabrania się:
12) płoszenia, ścigania, chwytania i zabijania dziko żyjących zwierząt;
Szczególnie ważne zwłaszcza w przypadku psów myśliwskich, gończych, płochaczy, norowców oraz innych, z silnym instynktem łowieckim.
13) puszczania psów luzem
Ustawa nie precyzuje długości smyczy, definiuje jednak w sposób jednoznaczny, że pies nie może być puszczony swobodnie bez smyczy.
14) hałasowania oraz używania sygnałów dźwiękowych, z wyjątkiem przypadków wymagających wszczęcia alarmu
Zapis powinni mieć na uwadze zwłaszcza właściciele psów mocno wokalizujących, szybko ekscytujących się
EUROPEJSKA KONWENCJA OCHRONY ZWIERZĄT TOWARZYSZĄCYCH
STRASBOURG 13 LISTOPADA 1987
(…)
ROZDZIAŁ II ZASADY TRZYMANIA ZWIERZĄT TOWARZYSZĄCYCH
Artykuł 4 – Posiadanie
1.Każda osoba, która posiada zwierzę towarzyszące i zgodziła się nim opiekować, jest odpowiedzialna za jego zdrowie i dobro.
2.Każda osoba, która posiada zwierzę towarzyszące lub która się nim opiekuje, powinna zapewnić mu miejsce do mieszkania, opiekę i uwagę, dbając również o etologiczne potrzeby zwierzęcia zgodne z jego rasą i hodowlą, a zwłaszcza:
a. podawać odpowiednie i wystarczające pożywienie oraz wodę;
b. zapewnić mu odpowiednie warunki do ćwiczeń;
c. powziąć wszelkie konieczne środki mające uniemożliwić jego ucieczkę;
3.Zwierzę nie powinno być trzymane jako zwierzę towarzyszące, jeżeli:
– warunki paragrafu 2 nie są spełnione;
– pomimo spełnienia powyższych warunków, zwierzę nie może zaadaptować się do Życia
w niewoli.
Artykuł 5 – Hodowla
Każda osoba, która wybiera zwierzę towarzyszące i planuje jego hodowlę jest odpowiedzialna za wzięcie pod uwagę uwarunkowań anatomicznych, fizjologicznych i behawioralnych zwierzęcia , które mogą narazić na ryzyko zdrowie lub dobro miotu lub żeńskiej partnerki;
Artykuł 6 – Limit wieku związany z nabywaniem
żadne zwierzę towarzyszące nie powinno być sprzedane osobie poniżej 16 roku życia bez zgody wyrażonej przez rodziców lub prawnego opiekuna.
Artykuł 7 – Tresura
żadne zwierzę towarzyszące nie powinno być tresowane w sposób, który może być szkodliwy dla jego zdrowia, zwłaszcza zmuszanie do przekraczania naturalnych możliwości, siły lub korzystanie z syntetycznych specyfików, które mogą doprowadzić do kontuzji, niepotrzebnego bólu, cierpienia lub stresu.
Artykuł 8 – Handel, hodowla, schronienia dla zwierząt
Każda osoba, która w momencie wejścia w życie tej Konwencji, zajmuje się handlem, komercyjną hodowlą lub prowadzi schronienie dla zwierząt, powinna w odpowiednim czasie ustalonym przez każdą ze Stron zgłosić swą działalność do kompetentnego organu. Osoba, która zamierza zająć się którąś z wyżej podanych działalności powinna zadeklarować swą wolę odpowiedniemu organowi.
Powyższa deklaracja powinna określać:
a. gatunki zwierząt towarzyszących, które mają być wykorzystane;
b. osobę odpowiedzialną i jej wiedzę;
c. opis siedziby oraz sprzętu który ma być wykorzystany.
Powyższe czynności mogą być wykonywane tylko jeżeli:
a. osoba odpowiedzialna posiada wiedzę oraz możliwości wymagane do prowadzenia danej działalności zdobyte albo dzięki odpowiedniemu wykształceniu, albo doświadczeniu nabytemu w pracy ze zwierzętami towarzyszącymi i
b. jeśli siedziba oraz wyposażenie użyte do prowadzenia działalności są zgodne z wymaganiami zawartymi w Artykule 4.
Odpowiedni organ powinien zadecydować na podstawie deklaracji czy warunki wymienione w paragrafie 3 są spełnione. Jeśli nie, ów organ powinien zalecić odpowiednie zmiany, a jeśli jest to konieczne dla dobra zwierząt powinien zakazać rozpoczęcia lub kontynuacji działalności.
Odpowiedni organ powinien zgodnie z państwową legislacją, kontrolować lub też nie, czy powyższe warunki są spełnione.
Artykuł 9 – Reklama, rozrywka, wystawy, konkursy i podobne imprezy
Zwierzęta towarzyszące nie powinny być używane w reklamach, rozrywce, wystawach, konkursach i innych imprezach tego typu, chyba że:
1. organizator stworzył odpowiednie warunki dla zwierząt towarzyszących – zgodne z wymaganiami z Artykułu 4, paragraf 2, i
2. zdrowie i dobro zwierząt nie są zagrożone żadne substancje, kuracje, ani urządzenia nie powinny być użyte w celu zwiększenia lub zmniejszenia naturalnych możliwości zwierzęcia:
1. podczas konkursów,
2. lub w każdej innej sytuacji, jeśli może to zagrozić zdrowiu lub dobru zwierzęcia.
Artykuł 10 – Operacje chirurgiczne
Operacje chirurgiczna mające na celu zmianę wyglądu zwierzęcia w celu innym niż
lecznicze powinno być zabronione, a zwłaszcza:
a. przycinanie ogonów,
b. przycinanie uszu,
c. usuwanie pazurów
d. usuwanie kłów
Wyjątki od tych zakazów dopuszczalne są jedynie wtedy, jeśli:
a. weterynarz uważa procedury nie mające na celu leczenia za niezbędne z weterynaryjnego medycznego punktu widzenia lub mające na celu dobro zwierzęcia;
b. zapobiegają reprodukcji.
1. Operacje, podczas których zwierzę może odczuwać poważny ból powinny być wykonywane pod znieczuleniem aplikowanym tylko przez weterynarza lub pod jego kontrolą.
2. Operacje, podczas których znieczulenie nie jest konieczne mogą być przeprowadzane przez osoby uprawnione do tego w świetle państwowej legislacji.
Artykuł 11 – Uśmiercanie
Tylko weterynarz lub inna osoba kompetentna może uśmiercić zwierzę towarzyszące, poza sytuacjami nadzwyczajnymi, w których cierpienie zwierzęcia nie może zostać przerwane szybko przez weterynarza lub inną osobę kompetentną lub w innej sytuacji nadzwyczajnej określonej w państwowej legislacji. Uśmiercanie powinno się odbywać przy zapewnieniu minimalnego fizycznego i psychicznego cierpienia. Metody, oprócz sytuacji nadzwyczajnych, powinny być następujące:
a. powodująca natychmiastową utratę przytomności i śmierć, lub
b. zaczynająca się głębokim znieczuleniem, po którym następuje działanie przyczyniające się do pewnej śmierci zwierzęcia.
Osoba odpowiedzialna za uśmiercenie zwierzęcia powinna upewnić się, iż zwierzę jest martwe, zanim dojdzie do pozbycia się zwłok
Następujące metody uśmiercania powinny zostać zabronione:
a. topienie lub inne metody polegające na duszeniu, jeśli nie spełniają wymogów sformułowanych w subparagrafie 1.b;
b. użycie jakichkolwiek substancji trujących lub narkotyków, jeżeli ich dozowanie i aplikacja nie może być kontrolowane, tak aby uzyskać efekt opisany w paragrafie 1;
c. rażenie prądem, o ile nie powoduje natychmiastowej utraty przytomności.
(…)
USTAWA z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt
ART. 56
§1. Psy powyżej 3 miesiąca życia na obszarze całego kraju oraz lisy wolno żyjące na obszarach określonych przez ministra właściwego do spraw rolnictwa podlegają obowiązkowemu ochronnemu szczepieniu przeciwko wściekliźnie.
§2. Posiadacze psów są obowiązani zaszczepić psy przeciwko wściekliźnie w terminie 30 dni od dnia ukończenia przez psa 3 miesiąca życia, a następnie nie rzadziej niż co 12 miesięcy od dnia ostatniego szczepienia.
§3. Szczepień psów przeciwko wściekliźnie dokonują lekarze weterynarii świadczący usługi weterynaryjne w ramach działalności zakładu leczniczego dla zwierząt.
§4. Psy poddane szczepieniu podlegają wpisowi do rejestru prowadzonego przez lekarzy weterynarii, o których mowa w ust. 3. Po przeprowadzeniu szczepienia posiadaczowi psa wydaje się zaświadczenie lub dokonuje się wpisu w paszporcie, o którym mowa w art. 24e ust. 2
Z zapisów ustawy jasno wynika, że każdy właściciel/opiekun psa ma obowiązek szczepić go przeciw wściekliźnie raz do roku. Wielu opiekunów jednak o tym obowiązku zapomina. W niektórych gminach/miastach co jakiś czas ogłaszane są akcje bezpłatnego szczepienia przeciw wściekliźnie i każdy właściciel może wówczas nieodpłatnie takie szczepienie zrobić.
Do wykonywania szczepień uprawniony jest każdy lekarz weterynarii który po dokonaniu szczepienia odnotowuje przeprowadzenie tej procedury w prowadzonym rejestrze. Każdy właściciel otrzymuje zaświadczenie potwierdzające fakt szczepienia wraz z datą jego wykonania. Zaświadczenie to powinno być okazywane przez właściciela na każde żądanie służb oraz przez osoby prowadzące zajęcia dla psów, organizatorów psich konkursów, a także przez uprawnione osoby w środkach komunikacji miejskiej. Jest bezwzględnie wymagane w momencie przekraczania granicy oraz podczas standardowej kontroli weterynaryjnej na każdej wystawie kynologicznej.
Zaświadczenie należy także okazać w przypadku pogryzienia.
W przypadku gdy pies nie został zaszczepiony, zostaje poddany 15 dniowej obserwacji, w trakcie której lekarz weterynarii może wykluczyć wściekliznę lub stwierdzić wystąpienie klinicznych objawów choroby.
W przypadku gdy osoba została pogryziona przez nieszczepionego psa, lub przez psa niezidentyfikowanego, którego właściciela nie udało się ustalić, osoba pogryziona powinna niezwłocznie udać się do poradni chorób zakaźnych w celu badania i ewentualnego podania szczepionki.
Ustawa nie narzuca obowiązku przeprowadzania innych szczepień, jednak dla dobra swojego psa warto takie szczepienia robić regularnie: co rok lub dwa – zależnie od wskazań i wytycznych. Zwłaszcza dotyczy to ochronnych szczepień podstawowych tj. przeciw nosówce, parwowirozie , leptospirozie, wirusowemu zapaleniu wątroby oraz kaszlowi kennelowemu.
Dodatkowo wskazane jest regularne odrobaczanie zwierzęcia. Aktualnie zaleca się przeprowadzanie odrobaczania co ok 3 miesiące.
opracowanie własne dog.net.pl
Hannę Bota, behawiorysta/trener psów
ŚWIATOWA DEKLARACJA PRAW ZWIERZĄT
uchwalona przez UNESCO w dniu 15.10.1978 w Paryżu
NINIEJSZYM OBWIESZCZA SIĘ:
Art.1.
Wszystkie zwierzęta rodzą się równe wobec życia i mają te same prawa do istnienia.
Art.2.
a/ Każde zwierzę ma prawo do poszanowania
b/ Człowiek, jako gatunek zwierzęcy, nie może rościć sobie prawa do tępienia innych zwierząt ani do ich niehumanitarnego wyzyskiwania. Ma natomiast obowiązek wykorzystania całej swej wiedzy dla dobra zwierząt.
c/ Każde zwierzę ma prawo oczekiwać od człowieka poszanowania, opieki i ochrony.
Art. 3.
a/ Żadne zwierzę nie może być przedmiotem maltretowania i aktów okrucieństwa.
b/ Jeśli okaże się , że śmierć zwierzęcia jest konieczna, należy uśmiercić je szybko, nie narażając na ból i trwogę.
Art.4.
Każde zwierzę, które należy do gatunku dzikiego, ma prawo do życia na wolności w swym naturalnym otoczeniu: ziemskim, powietrznym lub wodnym, oraz prawo do rozmnażania się. Każde pozbawienie wolności, choćby w celach edukacyjnych jest pogwałceniem tego prawa.
Art.5.
a/ Każde zwierzę, należące do gatunku, który żyje zazwyczaj w środowisku ludzkim, ma prawo żyć i rosnąć zgodnie z rytmem i warunkami życia i wolności właściwymi dla swego gatunku.
b/ Każde zakłócenie tego rytmu i tych warunków przez człowieka w celach merkantylnych, jest pogwałceniem tego prawa.
Art.6.
a/ Każde zwierzę, które człowiek wybrał na swego towarzysza, ma prawo żyć tak długo, jak pozwala na to jego gatunkowi natura.
b/ Porzucenie zwierzęcia jest aktem okrutnym i nikczemnym.
Art.7.
Każde zwierzę pracujące dla człowieka ma prawo do rozsądnego ograniczania czasu i intensywności pracy, do właściwego wyżywienia i wypoczynku.
Art.8.
a/ Doświadczenia na zwierzętach, które wiążą się z cierpieniem fizycznym i psychicznym, są pogwałceniem praw zwierzęcia, zarówno w przypadku doświadczeń medycznych, naukowych, handlowych jak i wszystkich innych.
b/ Należy w tym celu stosować i rozwijać metody zastępcze.
Art.9.
Jeżeli człowiek hoduje zwierzę w celach żywnościowych, należy je karmić, hodować, przewozić i uśmiercać, nie narażając go na niepokój i ból.
Art.10.
a/ Żadne zwierzę nie może być traktowane jako zabawka dla człowieka.
b/ Wystawianie zwierząt na pokaz, oraz widowiska z udziałem zwierząt narażają na szwank godność zwierzęcia.
Art.11.
Każdy akt, prowadzący do zabicia zwierzęcia bez koniecznej potrzeby jest mordem, czyli zbrodnią przeciw życiu.
Art.12.
a/ Każdy akt prowadzący do uśmiercania dużej ilości zwierząt dzikich, jest masowym morderstwem, czyli zbrodnią przeciw gatunkowi.
b/ Niszczenie i zatruwanie środowiska naturalnego sieje śmierć.
Art. 13.
a/ Zwierzę martwe należy traktować z poszanowaniem.
b/ Sceny przemocy, której ofiarą padają zwierzęta, nie powinny mieć wstępu na ekrany kin i telewizji, chyba że jest to demonstracja zbrodni dokonywanych na zwierzętach.
Art.14.
a/ Stowarzyszenia ochrony i opieki zwierząt powinny mieć przedstawicieli na szczeblu rządowym.
b/ Prawa zwierząt powinny być ustawowo chronione tak jak prawa ludzi.
Ustawa z dnia 12.01.1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych
Art. 18a.
1. Rada gminy może wprowadzić opłatę od posiadania psów. Opłatę pobiera się od osób fizycznych posiadających psy.
2. Opłaty od posiadania psów nie pobiera się od:
1) członków personelu przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych oraz innych osób zrównanych z nimi na podstawie ustaw, umów lub zwyczajów międzynarodowych, jeżeli nie są obywatelami polskimi i nie mają miejsca stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej – pod warunkiem wzajemności;
2) osób zaliczonych do znacznego stopnia niepełnosprawności w rozumieniu przepisów o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych – z tytułu posiadania jednego psa;
2a) osób niepełnosprawnych w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych – z tytułu posiadania psa asystującego;
3) osób w wieku powyżej 65 lat prowadzących samodzielnie gospodarstwo domowe – z tytułu posiadania jednego psa;
4) podatników podatku rolnego od gospodarstw rolnych – z tytułu posiadania nie więcej niż dwóch psów.
Warto zwrócić uwagę na fakt, że jest tu mowa o możliwości wprowadzenia opłaty z tytułu posiadania psa, ale NIE o takim obowiązku. Każda gmina we własnym zakresie decyduje czy na jej terenie taki podatek będzie obowiązywał. W wielu miastach nie ma takiego obowiązku, w innych został on zniesiony. Być może na skutek niewielkiej ściągalności tej opłaty, a być może na skutek tego, że mieszkańcy aby uniknąć płacenia podatku pozbywali się psów, które przechodziły pod opiekę miejscowych schronisk lub niechętnie dokonywali ich adopcji. Informacje na temat aktualnego stanu rzeczy oraz wysokości opłaty (jeżeli obowiązuje) można uzyskać w każdym urzędzie miasta/gminy.
opracowanie własne dog.net.pl
Hannę Bota, behawiorysta/trener psów
Z posiadaniem psa wiążą się obowiązki regulowane odpowiednimi przepisami, które warto znać i z którymi opiekun psa musi się liczyć w przypadku wyrządzenia przez psa jakiejkolwiek szkody na osobie lub rzeczy.
Poniżej wybrane artykuły kodeksów: cywilnego, karnego oraz wykroczeń istotne z punktu widzenia właściciela psa.
1. KODEKS CYWILNY
ART. 415
Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia.
Wina może być nieumyślna, co jednak nie zwalnia właściciela psa z odpowiedzialności w przypadku wyrządzenia szkody na osobie lub rzeczy.
ART. 424
Kto zniszczył lub uszkodził cudzą rzecz albo zabił lub zranił cudze zwierzę w celu odwrócenia od siebie lub od innych niebezpieczeństwa grożącego bezpośrednio od tej rzeczy lub zwierzęcia, ten nie jest odpowiedzialny za wynikłą stąd szkodę, jeżeli niebezpieczeństwa sam nie wywołał, a niebezpieczeństwu nie można było inaczej zapobiec i jeżeli ratowane dobro jest oczywiście ważniejsze aniżeli dobro naruszone.
ART. 431
1. Kto zwierzę chowa albo się nim posługuje, obowiązany jest do naprawienia wyrządzonej przez nie szkody niezależnie od tego, czy było pod jego nadzorem, czy też zabłąkało się lub uciekło, chyba że ani on, ani osoba, za którą ponosi odpowiedzialność, nie ponoszą winy.
2. Chociażby osoba, która zwierzę chowa lub się nim posługuje, nie była odpowiedzialna według przepisów paragrafu poprzedzającego, poszkodowany może od niej żądać całkowitego lub częściowego naprawienia szkody, jeżeli z okoliczności, a zwłaszcza z porównania stanu majątkowego poszkodowanego i tej osoby, wynika, że wymagają tego zasady współżycia społecznego.
ART. 432
1. Posiadacz gruntu może zająć cudze zwierzę, które wyrządza szkodę na gruncie, jeżeli zajęcie jest potrzebne do zabezpieczenia roszczenia o naprawienie szkody.
2. Na zajętym zwierzęciu posiadacz gruntu uzyskuje ustawowe prawo zastawu dla zabezpieczenia należnego mu naprawienia szkody oraz kosztów żywienia i utrzymania zwierzęcia.
2. KODEKS WYKROCZEŃ
Tu znajdziemy zapisy regulujące zarówno zakłócanie spokoju, nieumyślne lub umyślne szkody na rzeczy czy własności. Szczególnie mogą tu mieć zastosowanie zapisy dotyczące niewłaściwego zachowania zwierzęcia pozostającego pod opieką właściciela i jego odpowiedzialności, ale także odpowiedzialności osób trzecich.
ART. 51
§ 1. Kto krzykiem, hałasem, alarmem lub innym wybrykiem zakłóca spokój, porządek publiczny, spoczynek nocny albo wywołuje zgorszenie w miejscu publicznym, podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny.
§ 2. Jeżeli czyn określony w § 1 ma charakter chuligański lub sprawca dopuszcza się go, będąc pod wpływem alkoholu, środka odurzającego lub innej podobnie działającej substancji lub środka, podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny.
§ 3. Podżeganie i pomocnictwo są karalne.
ART. 55
Kto kąpie się w miejscu, w którym jest to zabronione, podlega karze grzywny do 250 złotych albo karze nagany.
ART. 77
Kto nie zachowuje zwykłych lub nakazanych środków ostrożności przy trzymaniu zwierzęcia, podlega karze grzywny do 250 złotych albo karze nagany.
ART. 78
Kto przez drażnienie lub płoszenie doprowadza zwierzę do tego, że staje się niebezpieczne, podlega karze grzywny do 1000 złotych albo karze nagany.
ART. 108
Kto szczuje psem człowieka, podlega karze grzywny do 1000 złotych albo karze nagany.
ART. 124
- 1. Kto cudzą rzecz umyślnie niszczy, uszkadza lub czyni niezdatną do użytku, jeżeli szkoda nie przekracza 1/4 minimalnego wynagrodzenia, podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny.
ART. 125
Kto w ciągu dwóch tygodni od dnia znalezienia cudzej rzeczy albo przybłąkania się cudzego zwierzęcia nie zawiadomi o tym organu Policji lub innego organu państwowego albo w inny właściwy sposób nie poszukuje posiadacza, podlega karze grzywny do 500 złotych albo karze nagany.
ART. 144
§ 1. Kto na terenach przeznaczonych do użytku publicznego niszczy lub uszkadza roślinność lub też dopuszcza do niszczenia roślinności przez zwierzęta znajdujące się pod jego nadzorem albo na terenach przeznaczonych do użytku publicznego depcze trawnik lub zieleniec w miejscach innych niż wyznaczone dla celów rekreacji przez właściwego zarządcę terenu, podlega karze grzywny do 1000 złotych albo karze nagany.
ART. 150
§ 1. Kto uszkadza nienależący do niego ogród warzywny, owocowy lub kwiatowy, drzewo owocowe lub krzew owocowy, podlega karze ograniczenia wolności albo grzywny do 1500 złotych.
ART. 156
§ 1. Kto na nienależącym do niego gruncie leśnym lub rolnym niszczy zasiewy, sadzonki lub trawę, podlega karze grzywny do 500 złotych albo karze nagany.
ART. 164
Kto wybiera jaja lub pisklęta, niszczy lęgowiska lub gniazda ptasie albo niszczy legowiska, nory lub mrowiska znajdujące się w lesie albo na nienależącym do niego gruncie rolnym, podlega karze grzywny albo karze nagany.
ART. 165
Kto w lesie, w sposób złośliwy, płoszy albo ściga, chwyta, rani lub zabija dziko żyjące zwierzę, poza czynnościami związanymi z polowaniem lub ochroną lasów, jeżeli czyn z mocy innego przepisu nie jest zagrożony karą surowszą, podlega karze grzywny albo karze nagany
ART. 166
Kto w lesie puszcza luzem psa, poza czynnościami związanymi z polowaniem, podlega karze grzywny albo karze nagany.
3. KODEKS KARNY
ART. 156
Spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu
- 1. Kto powoduje ciężki uszczerbek na zdrowiu w postaci:
1) pozbawienia człowieka wzroku, słuchu, mowy, zdolności płodzenia,
2) innego ciężkiego kalectwa, ciężkiej choroby nieuleczalnej lub długotrwałej, choroby realnie zagrażającej życiu, trwałej choroby psychicznej, całkowitej albo znacznej trwałej niezdolności do pracy w zawodzie lub trwałego, istotnego zeszpecenia lub zniekształcenia ciała, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3.
§ 2. Jeżeli sprawca działa nieumyślnie, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 3. Jeżeli następstwem czynu określonego w § 1 jest śmierć człowieka, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 5, karze 25 lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności.
ART. 157
Spowodowanie średniego i lekkiego uszczerbku na zdrowiu
- 1. Kto powoduje naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia, inny niż określony w art. 156 spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu § 1, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 2. Kto powoduje naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia trwający nie dłużej niż 7 dni, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
§ 3. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 lub 2 działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
§ 4. Ściganie przestępstwa określonego w § 2 lub 3, jeżeli naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia nie trwał dłużej niż 7 dni, odbywa się z oskarżenia prywatnego, chyba że pokrzywdzonym jest osoba najbliższa zamieszkująca wspólnie ze sprawcą.
§ 5. Jeżeli pokrzywdzonym jest osoba najbliższa, ściganie przestępstwa określonego w § 3 następuje na jej wniosek.
ART. 160
Narażenie na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu
- 1. Kto naraża człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 2. Jeżeli na sprawcy ciąży obowiązek opieki nad osobą narażoną na niebezpieczeństwo, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 3. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 lub 2 działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
§ 4. Nie podlega karze za przestępstwo określone w § 1-3 sprawca, który dobrowolnie uchylił grożące niebezpieczeństwo.
ART. 288
Zniszczenie cudzej rzeczy
§ 1. Kto cudzą rzecz niszczy, uszkadza lub czyni niezdatną do użytku, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 2. W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
Osoby niepełnosprawne korzystające z pomocy psów asystujących mają swoje szczególne prawa i obowiązki wynikające z zapisów poniżej wskazanych ustaw, o których warto wiedzieć i z których warto korzystać. Oczywiście korzystając z przyznanych praw trzeba pamiętać, że wymagane jest tutaj odpowiednie przeszkolenie psa asystującego potwierdzone certyfikatem wydawanym przez odpowiednie podmiot i w razie potrzeby taki certyfikat należy okazać, a pies asystujący osobie niepełnosprawnej powinien być odpowiednio oznakowany. Pies asystujący jako pełniący obowiązki opiekuna i przewodnika dla osoby niepełnosprawnej nie powinien być podczas wykonywania pracy rozpraszany ani zaczepiany przez osoby trzecie.
USTAWA z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych
ART. 2
11) pies asystujący – oznacza to odpowiednio wyszkolonego i specjalnie oznaczonego psa, w szczególności psa przewodnika osoby niewidomej lub niedowidzącej oraz psa asystenta osoby niepełnosprawnej ruchowo, który ułatwia osobie niepełnosprawnej aktywne uczestnictwo w życiu społecznym.
ART. 20a
§1. Osoba niepełnosprawna wraz z psem asystującym ma prawo wstępu:
1) do obiektów użyteczności publicznej, w szczególności: budynków i ich otoczenia przeznaczonych na potrzeby administracji publicznej, wymiaru sprawiedliwości, kultury, oświaty, szkolnictwa wyższego, nauki, opieki zdrowotnej, opieki społecznej i socjalnej, obsługi bankowej, handlu, gastronomii, usług, turystyki, sportu, obsługi pasażerów w transporcie kolejowym, drogowym, lotniczym, morskim lub wodnym śródlądowym, świadczenia usług pocztowych lub telekomunikacyjnych oraz innych ogólnodostępnych budynków przeznaczonych do wykonywania podobnych funkcji, w tym także budynków biurowych i socjalnych;
2) do parków narodowych i rezerwatów przyrody;
3) na plaże i kąpieliska.
§2. Uprawnienie, o którym mowa w ust. 1, przysługuje również w środkach transportu kolejowego, drogowego, lotniczego i wodnego oraz w innych środkach komunikacji publicznej.
§3. Uprawnienie, o którym mowa w ust. 1 i 2, nie zwalnia osoby niepełnosprawnej z odpowiedzialności za szkody wyrządzone przez psa asystującego.
§4. Warunkiem skorzystania z uprawnienia, o którym mowa w ust. 1 i 2, jest wyposażenie psa asystującego w uprząż oraz posiadanie przez osobę niepełnosprawną certyfikatu potwierdzającego status psa asystującego i zaświadczenia o wykonaniu wymaganych szczepień weterynaryjnych.
§5. Z uprawnienia, o którym mowa w ust. 1 i 2, może korzystać trener psa szkolonego na psa asystującego na podstawie zaświadczenia wydanego przez podmiot prowadzący szkolenie psów asystujących. Przepisy ust. 4 i 6 stosuje się odpowiednio.
§6. Osoba niepełnosprawna nie jest zobowiązana do zakładania psu asystującemu kagańca oraz prowadzenia go na smyczy.
ART. 20b
1. Status psa asystującego potwierdza certyfikat wydawany po odbyciu odpowiedniego szkolenia.
2. Certyfikat wydaje uprawniony do tego podmiot prowadzący szkolenie psów asystujących, wpisany do rejestru podmiotów uprawnionych do wydawania certyfikatów.
3. Koszty wydania certyfikatu finansowane są ze środków Funduszu na wniosek podmiotu uprawnionego do wydawania certyfikatów.
4. Rejestr, o którym mowa w ust. 2, prowadzi Pełnomocnik.
5. Wpis do rejestru dokonywany jest na wniosek podmiotu prowadzącego szkolenie psów asystujących.
6. Pełnomocnik zawiadamia podmiot, który złożył wniosek o wpis do rejestru, o wpisie lub odmowie dokonania wpisu do rejestru.
7. Pełnomocnik może przeprowadzać kontrolę podmiotów uprawnionych do wydawania certyfikatów w zakresie spełniania warunków określonych w przepisach wydanych na podstawie ust. 9.
8. Pełnomocnik dokonuje wykreślenia z rejestru w przypadku niespełniania warunków określonych w przepisach wydanych na podstawie ust. 9, o czym zawiadamia podmiot wykreślony.
9. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego, mając na uwadze sprawność szkolenia i certyfikacji, określi, w drodze rozporządzenia:
1) rodzaje psów asystujących, dla których możliwe jest wydawanie certyfikatów;
2) warunki, jakie powinny spełniać podmioty uprawnione do wydawania certyfikatów oraz sposób oceny spełniania tych warunków;
3) tryb składania i rozpatrywania wniosków o finansowanie kosztów wydawania certyfikatów, wysokość oraz sposób przyznawania i przekazywania środków Funduszu na ten cel;
4) tryb składania i rozpatrywania wniosków o wpis do rejestru podmiotów uprawnionych do wydawania certyfikatów;
5) sposób dokonywania wpisu i zmian w rejestrze podmiotów uprawnionych do wydawania certyfikatów, zakres danych objętych rejestrem oraz sposób prowadzenia tego rejestru;
6) wzory wniosków, o których mowa w pkt 3 i 4 oraz zawiadomień o wpisie, odmowie dokonania wpisu, a także o wykreśleniu z rejestru podmiotów uprawnionych do wydawania certyfikatów;
7) sposób oznaczania psów asystujących i psów w trakcie szkolenia.
WYDATKI PODATKOWE i ULGI NA UTRZYMANIE PSA ASYSTUJĄCEGO
USTAWA Z DNIA 26.07.1991 R. O PODATKU DOCHODOWYM OD OSÓB FIZYCZNYCH
Odliczeniu od dochodów podlegają wydatki na utrzymanie psa asystującego, o którym mowa w ustawie o rehabilitacji zawodowej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (treść przytoczona powyżej)
Ulga przysługuje osobom niepełnosprawnym bądź podatnikom mającym na utrzymaniu osoby niepełnosprawne (współmałżonek, dzieci własne i przysposobione, dzieci obce przyjęte na wychowanie, pasierbowie, rodzice, rodzice współmałżonka, rodzeństwo, ojczym, macocha, zięciowie i synowe), jeżeli dochód tych osób niepełnosprawnych nie przekracza 10.080 zł w roku podatkowym.
ART. 26
„ 1. Podstawę obliczenia podatku, z zastrzeżeniem art. 29-30c, art. 30e i art. 30f, stanowi dochód ustalony zgodnie z art. 9, art. 24 ust. 1, 2, 3b-3e, 4-4e i 6 lub art. 24b ust. 1 i 2, lub art. 25, po odliczeniu kwot:
(…)
6) wydatków na cele rehabilitacyjne oraz wydatków związanych z ułatwieniem wykonywania czynności życiowych, poniesionych w roku podatkowym przez podatnika będącego osobą niepełnosprawną lub podatnika, na którego utrzymaniu są osoby niepełnosprawne;”
„7a. Za wydatki, o których mowa w ust. 1 pkt 6, uważa się wydatki poniesione na:
(…)
8) utrzymanie psa asystującego, o którym mowa w ustawie o rehabilitacji zawodowej, w kwocie nieprzekraczającej w roku podatkowym 2.280 zł;”
Odliczenie od dochodu nie dotyczy wydatków, które zostały:
- a) sfinansowane ze środków zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych, zakładowego funduszu aktywności, Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych lub ze środków Narodowego Funduszu Zdrowia, zakładowego funduszu świadczeń socjalnych,
b) zwrócone w jakiejkolwiek formie,
c) odliczone od przychodu na podstawie ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne.
Jeżeli wydatki zostały częściowo sfinansowane z ww. funduszy, odliczeniu podlega różnica pomiędzy poniesionymi wydatkami, a kwotą sfinansowaną z tych funduszy lub zwróconą w jakiejkolwiek formie.
Kwota odliczenia nie może przekraczać w roku podatkowym 2.280 zł. Odliczeniu podlega kwota faktycznie poniesionego wydatku.
Warunkiem odliczenia wydatków na psa asystującego, jest posiadanie:
-orzeczenia o zakwalifikowaniu przez organy orzekające do jednego z trzech stopni niepełnosprawności, lub
– decyzji przyznającej rentę z tytułu częściowej lub całkowitej niezdolności do pracy, rentę szkoleniową lub rentę socjalną, lub
-orzeczenia o niepełnosprawności osoby, która nie ukończyła 16 roku życia.
Nie jest wymagane posiadanie dokumentu stwierdzającego wysokość poniesionych wydatków. Jednak na żądanie organów podatkowych podatnik jest zobowiązany przedstawić dowody niezbędne do ustalenia prawa do odliczenia, a w szczególności okazać certyfikat potwierdzający status psa asystującego.
Podstawa prawna: USTAWA z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz USTAWA z dnia 26.07.1991r o podatku dochodowym od osób fizycznych
opracowanie własne dog.net.pl
Hannę Bota, behawiorysta/trener psów
REGULAMIN HODOWLI PSÓW RASOWYCH
Nadzór nad przestrzeganiem Regulaminu Hodowli Psów Rasowych należy do Zarządu Głównego (za pośrednictwem Głównej Komisji Hodowlanej) i Zarządów Oddziałów Związku (za pośrednictwem Oddziałowych Komisji Hodowlanych).
4. Nowy właściciel, po przejęciu hodowli, może zachować przydomek w drodze dziedziczenia lub za pisemną zgodą poprzedniego hodowcy, potwierdzoną przez Zarząd Główny Związku. W przypadkach spornych wiążąca jest decyzja Zarządu Głównego.
Do kwalifikacji hodowlanych zalicza się oceny z wystaw i innych imprez kynologicznych organizowanych przez wszystkie organizacje zrzeszone w FCI. Wyniki te należy zapisać na Karcie Sztywnej psa/suki, prowadzonej przez Oddziały ZKwP w wersji tradycyjnej lub elektronicznej zwanej dalej Kartą Sztywną.
ł) przestrzegać zakazu jednoczesnego lub naprzemiennego rejestrowania, wystawiania, rozmnażania tych samych psów w innych organizacjach kynologicznych.
g) przestrzegać zakazu jednoczesnego lub naprzemiennego rejestrowania, wystawiania, używania do krycia tych samych reproduktorów w innych organizacjach kynologicznych.
Inseminowanie suk (sztuczne zapłodnienie) musi być przeprowadzane zgodnie z załącznikiem nr 13.
Badanie DNA musi być przeprowadzone zgodnie z załącznikiem 14 i 14a.
warunki rozliczenia należności za krycie.
O zagubieniu rodowodu lub wyciągu z KW właściciel psa za pośrednictwem Biura Oddziału zawiadamia Zarząd Główny, który unieważnia zagubiony dokument i wydaje nowy z adnotacją „duplikat”.
Załącznik NR 10 do Regulaminu Hodowli Psów Rasowych – dodatkowe wymogi hodowlane
Wykaz ras psów, które oprócz przepisów Regulaminu Hodowli Psów Rasowych objęte są dodatkowymi wymogami hodowlanymi zatwierdzonymi przez Zarząd Główny Związku Kynologicznego w Polsce, obowiązujące od 1.01.2011 r.
Podróż z psem za granicę
Na terenie większości krajów Unii Europejskiej obowiązują takie same przepisy dotyczące przewozu i podróżowania ze zwierzętami towarzyszącymi.
Jakich formalności trzeba dopilnować przed wyjazdem i na co zwrócić uwagę przed zaplanowaniem podróży z pupilem?
Tatuaż -metoda identyfikacji zwierząt, która stosowana była do 3 lipca 2011 r. Właściciel powinien posiadać potwierdzenie wykonania tatuażu przed tą datą. W przeciwnym razie konieczny jest Chip.
Chip – wszczepiony pod skórę zwierzęcia niewielki transponder zaprogramowany 15 cyfrowym kodem. Kapsułka implantowana jest w lewą stronę szyi lub w skórę między łopatkami a sam zabieg jest bezbolesny i można go przeprowadzić w każdym gabinecie weterynaryjnym. Aby Chip miał sens, po wszczepieniu należy go zarejestrować w bazie danych (np. Safe Animal) aby w przypadku znalezienia zaginionego psa była możliwa jego identyfikacja.
Uwaga! W niektórych krajach np. w Wlk. Brytanii tatuaż nie jest respektowany, ważny jest tylko chip, dlatego warto zachipować psa, nawet gdy ten został już wcześniej oznakowany tatuażem.
Szczepienie przeciw wściekliźnie – w Polsce jest to szczepienie obowiązkowe, które należy powtarzać co 12 miesięcy. Zaświadczenie o dacie wykonania ostatniego szczepienia (a najlepiej także całą historię szczepień) warto przechowywać w książeczce zdrowia psa, ponieważ w różnych sytuacjach będzie konieczne okazanie dowodu szczepienia.
Szczepienie musi być wykonane na zwierzęciu starszym niż 3 miesiące oraz wcześniej oznakowanym czipem, ponieważ data szczepienia p/wściekliźnie nie może być wcześniejsza niż data chipowania psa.
W przypadku pierwszego szczepienia (u psów w wieku poniżej 12 tygodni) uzyskuje ono ważność po upływie 21 dni od wykonania, a w przypadku kolejnych szczepień – w dniu wykonania szczepienia przypominającego. Niektóre kraje (ale nie Polska) zezwalają na wwóz młodych psów bez ważnego szczepienia, natomiast Polska nie zezwala na wywóz psów poniżej 12 tygodnia życia.
Paszport dla psa
Każdy pies z którym opiekun planuje wyjechać za granicę obligatoryjnie musi posiadać paszport, nawet jeśli takim obowiązkiem nie jest objęty jego właściciel.
Paszport wydawany jest przez uprawnionego weterynarza (lista placówek wystawiających paszporty dostępna jest na stronie Krajowej Izby lekarsko-Weterynaryjnej: https://www.vetpol.org.pl/) i zawiera podstawowe dane o psie takie jak opis maści, rasy, płci, numer chipu lub tatuażu, informację nt. szczepienia p/wściekliźnie oraz stanu zdrowia, a także dane właściciela oraz lekarza wystawiającego dokument. Raz wydany dokument ważny jest przez całe życie, nie ma potrzeby zatem wnioskowania o wydanie kolejnego paszportu dla tego samego psa.
UWAGA – paszport jest dokumentem ważnym wyłącznie na terenie krajów UE.
Szczegółowe informacje nt paszportów dostępne są na stronie Głównego Inspektoratu Weterynaryjnego tutaj: https://www.wetgiw.gov.pl/nadzor-weterynaryjny/dokumenty-identyfikacyjne
Dodatkowe wymagania w niektórych krajach:
– Świadectwo zdrowia psa wystawione przez lekarza weterynarii nie wcześniej niż 24 godziny przed przekroczeniem granicy.
UWAGA:
świadectwo zdrowia jest obligatoryjne w przypadku niekomercyjnego przemieszczania w UE psów w liczbie większej niż 5 sztuk.
– obowiązkowa kwarantanna dla zwierząt (nawet kilka miesięcy);
-dodatkowa profilaktyka przeciwko tasiemcom (min Wielka Brytania, Irlandia, Finlandia, Malta). Odrobaczenie powinno być wykonane między 120 godzin – 24 godzin przed datą podróży.
-profilaktyka przeciwkleszczowa
– wymogi czasowe dotyczące daty przeprowadzenia szczepień lub określony rodzaj szczepionki – np. w Szwecji wymagana jest szczepionka przeciw wściekliźnie zatwierdzona przez WHO
– ograniczenia co do minimalnego wieku zwierzęcia (nie można wywozić zwierząt poniżej 12 tygodnia życia)
– w wielu krajach zakazane jest wwożenie niektórych ras psów uznanych za niebezpieczne (dotyczy np. Wielkiej Brytanii, Francji, Malty, Węgier), a w niektórych (np. Szwajcarii) obowiązuje zakaz wwożenia psów z kopiowanymi uszami i ogonami.
– w sytuacji gdy transport psa odbywa się poza teren UE dodatkowo wymagane może być przeprowadzenie dodatkowych badań
Jeśli podczas kontroli stwierdzona zostanie niezgodność z przepisami UE, zwierzę może zostać zawrócone do kraju z którego wyjechało, poddane kwarantannie lub nawet poddane eutanazji – na koszt osoby odpowiedzialnej za nie w czasie podróży. warto zatem dopełnić wszystkich niezbędnych formalności!
Szczegółowe zapisy na temat wymagań dotyczących podróży na terenie państw UE można znaleźć na stronie Głównego inspektoratu Weterynaryjnego – tutaj: https://www.wetgiw.gov.pl/nadzor-weterynaryjny/przemieszczenia-niehandlowe—podroz-ze-zwierzetami-towarzyszacymi
Natomiast dodatkowe wytyczne i wymagania na temat podróży ze zwierzętami towarzyszącymi do i z państw trzecich uzyskać można tutaj: https://www.wetgiw.gov.pl/nadzor-weterynaryjny/podroze-ze-zwierzetami-towarzyszacymi
Transport zwierząt samolotem
Nie każda linia lotnicza umożliwia przewóz zwierząt, a sam sposób przewozu naszego psa zależy od jego wagi, wielkości oraz od przepisów kraju docelowej podróży ( można je sprawdzić np. na stronach konsulatów).
Niektóre linie lotnicze dopuszczają przewóz tylko psów-przewodników (np. Ryanair, Wizzair), a niektórzy przewoźnicy przewożą psy asystujące bez dodatkowych opłat w kabinie pasażerskiej (np. Lufthansa)
Zwierzęta można przewozić na trzy sposoby:
– na pokładzie samolotu w kabinie pasażerskiej (w odpowiednim kontenerku/pojemniku/torbie do przewozu zwierząt),
– w luku bagażowym,
– w luku bagażowym – jako cargo
Transport zwierząt w kabinie pasażerskiej
Małe psy mogą być przewożone w kabinie pasażerskiej. Łączna maksymalna waga pojemnika ze zwierzęciem nie może przekraczać 8 kg (dane przewozu w LOT, u innych przewoźników maksymalna waga może być inna i wynosić np. 6kg). Często wymagane jest, aby klatka spełniała określone wymogi rozmiarowe (tutaj każdy przewoźnik niezależnie określa akceptowalne rozmiary), a nawet była zatwierdzona przez IATA (Międzynarodowe Stowarzyszenie Transportu Lotniczego).
Należy także pamiętać, że kontenerek/pojemnik musi być na tyle duży, by pies mógł w nim swobodnie wstać, obrócić się i leżeć w naturalnej pozycji.)
Transport zwierząt w luku bagażowym/ładowni
Większe zwierzęta są przewożone w luku bagażowym samolotu, a pojemnik do transportu musi spełniać wymogi określone przepisami iata (Międzynarodowe Stowarzyszenie Transportu Lotniczego) Live Animals Regulations.
Pojemnik musi by oznaczony właściwą nalepką i odpowiednimi instrukcjami dotyczącymi sposobu obchodzenia się ze zwierzęciem, wyposażony w pojemnik z wodą i jedzeniem oraz odpowiednio wentylowany, zapewniać zwierzęciu swobodę ruchu i przyjęcie naturalnej pozycji.
Chęć zabrania ze sobą pupila trzeba zgłosić przewoźnikowi z wyprzedzeniem – np. w PLL LOT zgłoszenie powinno nastąpić minimum na 48 godzin przed wylotem jeżeli został już zakupiony bilet lotniczy oraz 4-7 dni przed lotem w przypadku transportu psa w luku bagażowym).
Szczegółowe informacje nt. warunków i zasad przewozu można znaleźć na stronie przewoźników. Poniżej podaję kilka:
LOT: https://www.lot.com/pl/pl/przewoz-zwierzat
LUFTHANSA: https://www.lufthansa.com/pl/pl/Zwierzeta
BRITISH AIRWAYS: https://www.britishairways.com/pl-pl/information/legal/british-airways/general-conditions-of-carriage
Przewóz psa pociągiem i autokarem
Małe zwierzę domowe (w tym małego psa) przeważnie można przewozić bezpłatnie pociągiem, jeżeli nie jest on uciążliwy dla innych podróżujących i umieszczony jest w odpowiednim pojemniku/torbie/kontenerku. Większym psom musimy kupić bilet – zazwyczaj ustalona jest stała, odrębna taryfa dla zwierząt. W PKP INTERCITY wynosi ona 15,20zl. (często identyczna z taryfą nadbagażu i choć może to być bulwersujące często tak właśnie wystawiany jest bilet dla psa)
Ze zwierzętami nie można wchodzić do wagonów restauracyjnych, zajmować miejsca na siedzeniu czy łóżku w wagonie sypialnym. Jeżeli współpodróżni zgłoszą sprzeciw z powodu umieszczenia w przedziale zwierzęcia, podróżny powinien zająć miejsce wskazane przez konduktora.
Podróżny odpowiada za stan sanitarny przedziału, w którym przewozi psa. Często wymaga się także, aby pies był na smyczy i w kagańcu.
Właściciel zawsze powinien mieć przy sobie książeczkę zdrowia zwierzęcia z wypisanymi szczepieniami.
Szczególnie uprzywilejowane są zazwyczaj psy-przewodnicy.
Szczegółowe informacje nt. warunków i zasad przewozu można znaleźć np stronach przewoźników:
PKP INTERCITY: https://www.intercity.pl/pl/site/dla-pasazera/3052/przewoz-rowerow-rzeczy-i-zwierzat/przewoz-psa.html
ZESTAWIENIE INFORMACJI NT ZASAD PRZEWOZU PSÓW U POLSKICH PRZEWOŹNIKÓW: https://www.utk.gov.pl/pl/pasazerowie/kolejowe-faq/przewoz-zwierzat/11261,Przewoz-zwierzat.html
Coraz większa liczba przewoźników autobusowych umożliwia transport zwierząt towarzyszących, zwykle jednak można przewozić jedynie małe zwierzęta (np. w autokarach firmy AGAT do 4kg lub w autokarach EST do 6kg), a w przypadku niektórych przewoźników dopuszcza się jedynie psy asystujące. Przewożenie zwierząt nie będzie możliwe dla osób korzystających np. z usług firmy Sindbad.
https://www.sindbad.pl/faq
https://www.biletyest.pl/przewoz-zwierzat.html
https://www.biletyautokarowe.pl/poradniki/przewoz-zwierzat-w-autokarach-agat/
Wymogi przewozu są podobne jak w pociągach – wszystko zależy od regulaminu konkretnego przewoźnika. Zazwyczaj przewoźnik zastrzega, że kierowca może odmówić przewozu psa, jeśli uzna, że zagraża on bezpieczeństwu innych podróżnych. Pies powinien być odpowiednio zabezpieczony, posiadać kaganiec, książeczkę z ważnymi szczepieniami. Koszt przewozu zwierzęcia to zwykle kwota identyczna jak w przypadku bagażu, zdarza się jednak, że małego psa, którego można trzymać na kolanach przewieziemy bez dodatkowych opłat.
Na rynku mamy przewoźników specjalizujących się w transporcie zwierząt za granicę np:
https://www.linora.pl/
https://speedbus.pl/bus/przewoz-zwierzat-busami.php
ZESTAWIENIE INFORMACJI NT ZASAD PRZEWOZU PSÓW U POLSKICH PRZEWOŹNIKÓW: https://dworzeconline.pl/info/strefa-pasazera/przydatne-w-podrozy/przewoz-zwierzat-w-komunikacji-dalekobieznej-cz-1
opracowanie własne dog.net.pl
Hannę Bota, behawiorysta/trener psów